Σκεφτείτε μια περίσταση όπου θα θέλατε να πείτε κάτι σημαντικό σε κάποιον, π.χ. κάτι που σας έχει δυσαρεστήσει στη συμπεριφορά του. Τι τακτική ακολουθείτε; Ποια αντίδραση είναι πιο πιθανό να εμφανίσετε;
- Σκέφτεστε επί ώρες έναν τρόπο για να εκφραστείτε, αλλά τελικά κάνετε πίσω για να μην θυμώσετε ή στενοχωρήσετε τον άλλο;
- Ή αντίθετα, ξεσπάτε αμέσως μόλις σας έρθουν οι πρώτες σκέψεις στο μυαλό, μεταδίδοντας έντονα το θυμό σας και καταλήγετε να μιλάτε απαξιωτικά για τον άλλο, ώστε όλοι να σας λένε: "χάνεις το δίκιο σου";
Όποια συμπεριφορά κι αν παρουσιάζετε, ποια πιστεύετε ότι είναι αποτελεσματική; Ποια από τις δύο έχει όφελος για εσάς;
Στην πρώτη περίπτωση , το μόνο όφελος ίσως είναι ότι αποφεύγουμε τη ρήξη. Ωστόσο, το μήνυμα που θέλαμε να στείλουμε μένει για πάντα κρυμμένο μέσα μας...και μετά ακολουθούν και ενοχές του τύπου"γιατί δεν το είπα" κλπ.
Στη δεύτερη περίπτωση, σίγουρα περνάμε ένα μήνυμα απέναντι, αλλά αρκετά συγκεχυμένο, γιατί μαζί με αυτό έχουμε εκτοξεύσει άλλα χίλια δυο θέματα για να επεξεργαστεί η απέναντι πλευρά, και την/τον αναγκάζουμε να πάρει μια αμυντική στάση για να "προστατευτεί".
Η φωνή μας, λοιπόν, τελικά δεν ακούγεται, ούτε στην μία περίπτωση ούτε στην άλλη. Και επειδή το γνωρίζουμε αυτό, καταλήγουμε να νιώθουμε ανεπαρκείς, ανίκανοι και περισσότερο θυμωμένοι με τον εαυτό μας αυτή τη φορά.
Υπάρχει όμως ένας τρόπος να ζητούμε αυτό που θέλουμε, χωρίς να γινόμαστε δυσάρεστοι, και κυρίως χωρίς να γινόμαστε αντιπαθείς! Υπάρχει ένας τρόπος να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας, ώστε την επόμενη μέρα να μπορούμε να μιλάμε ακόμα με το ίδιο άτομο και να παραμένουμε φίλοι, συνεργάτες, σύζυγοι, αδέλφια...Αυτός ο τρόπος ονομάζεται " διεκδικητικότητα".
Πότε συμπεριφέρομαι με διεκδικητικότητα;
Το πρώτο βήμα είναι να γνωρίζουμε το συναίσθημα που μας δημιουργεί μια σκέψη ή ένα γεγονός μια δεδομένη στιγμή. Όλοι δικαιούμαστε να έχουμε ένα συναίσθημα. Είναι ανθρώπινο. Μπορεί να φοβάμαι, να αγχώνομαι, να θυμώνω, να ενοχλούμαι , να αιφνιδιάζομαι....και αυτό μπορώ να το γνωστοποιήσω στον άλλο. Ας εμπλουτίσουμε λίγο το λεξιλόγιό μας, με λέξεις που εκφράζουν συναισθήματα. Υπάρχουν τόσα πολλά!Μετά από αυτό είμαστε μπορούμε να εξηγήσουμε τα επιχειρήματά μας με φυσικότητα. Δεν κάνουμε επίθεση, δεν κατηγορούμε, δεν κρίνουμε. Μιλάμε για τα πράγματα όπως τα βλέπουμε από την πλευρά μας.
Επίσης, αφού δικαιούμαστε εμείς να αισθανόμαστε κάπως, το ίδιο δικαιούται και ο άλλος...Δηλαδή καλό είναι να μπαίνουμε και στη θέση του άλλου και να προβλέπουμε το συναίσθημά του , ή να είμαστε ανοιχτοί να το ακούσουμε και να το αναγνωρίσουμε. Δεν είναι κάτι παράλογο.Δεν μπορούμε να πούμε: όχι, δεν πρέπει να νιώθεις έτσι...Ο καθένας μπορεί να νιώθει όπως νιώθει.
Η διεκδικητικότητα εμπεριέχει και άλλες δεξιότητες, όπως:
- Να εκφράζω άνετα και τα θετικά μου συναισθήματα, να κάνω και να δέχομαι κοπλιμέντα (ειλικρινή!)
- Να γνωρίζω τα όριά μου στο τι μπορώ να αποδεχτώ και τι όχι και να τα γνωστοποιώ και στους άλλους με αυτοπεποίθηση.
- Να παίρνω πρωτοβουλίες για να βελτιώσω τον εαυτό μου και τον τρόπο που ζω.
Πολλοί άνθρωποι κατέχουν την "τέχνη" της διεκδικητικότητας, προσόν που τους βοηθάει στις καθημερινές προκλήσεις σε όλους τους τομείς της ζωής. Αν πιστεύετε ότι δεν είστε ένας από αυτούς και πως θα χρειαζόταν και στη δική σας ζωή μια τέτοια ικανότητα, μπορείτε να εκπαιδευτείτε σε αυτό μέσα από μια διαδικασία αυτογνωσίας από έναν εκπαιδευμένο ψυχολόγο, ο οποίος θα σας ζητήσει να κάνετε και την απαραίτητη εξάσκηση στην φαντασία ή στην πραγματικότητα.
Ας θυμόμαστε ότι:
Συμπεριφέρομαι με επιθετικότητα όταν:
- Προσπαθώ να ικανοποιήσω τα αιτήματά μου πολύ έντονα και δυναμικά, ξεφεύγω από το θέμα που με προβληματίζει επαναφέροντας παλαιότερα προβλήματα ή σκέψεις άσχετες με το παρόν πρόβλημα και καταλήγω να μιλώ χωρίς να λαμβάνω υπόψιν τον άλλο και τα δικαιώματά του.
- Αγωνίζομαι να επιβάλλω τον δικό μου τρόπο σκέψης και χρησιμοποιώ ειρωνικές, υποτιμιτικές ή προσβλητικές εκφράσεις και κατηγορίες ανεβάζοντας τον τόνο της φωνής.
Λειτουργώ με παθητικότητα όταν:
- Κρατάω μέσα μου τα συναισθήματά μου, ειδικά τα αρνητικά.
- Δεν μπορώ να πω "όχι" ενώ θα ήθελα, γιατί φοβάμαι μήπως δυσαρεστήσω τους άλλους και έτσι γίνομαι εύκολα "θύμα".
- Αυτό μου προκαλεί σκέψεις υποτίμησης του εαυτού, απογοήτευση και χαμηλή αυτοπεποίθηση.
- Ξεσπάω με άλλους (μη ωφέλιμους) παθητικούς τρόπους, π.χ. φαγητό, ποτό, internet κλπ
Βάλια Ζέρβα- Ψυχολόγος
Υπεύθυνη Κέντρου Ανάπτυξης Ειδικών Δεξιοτήτων